قهوه و سلامتی
آیا قهوه برای کنترل قند خون مفید است؟
بهمن
می‌دانستید در حال حاضر بیش از ۱۰ درصد جمعیت جهان دیابت دارند که نود درصدشان به دیابت نوع ۲ مبتلایند و این تعداد به سرعت رو به افزایش است؟
مبتلایان به دیابت باید برای مدیریت مشکلشان از راهکارهای تغذیه‌ای و درمانی دقیقی پیروی کنند. در این میان پژوهشگران مختلف نقش پیچیده‌ای برای قهوه قائل‌اند؛ آن‌ها در مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که قهوه و دیابت نوع ۲ با هم ارتباطی دارند و قهوه خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد، در حالی که شواهد متعددی از تأثیر منفی قهوه بر حساسیت به انسولین در دیابتی‌ها گزارش کرده‌اند.
شاید بپرسید با این اوصاف، تأثیر قهوه بر قند خون یک راز نامشخص است یا مجموعه‌ای از نتایج متناقض پژوهشی؟ پاسخ منفی است، اما همه چیز به نوع قهوه مصرفی، اثر ترکیبات مختلف آن، میزان مصرف و شرایط بدن شما از نظر ابتلا به دیابت بستگی دارد.
این مطلب مجله قهوه را بخوانید تا با همه فواید قهوه برای قند خون آشنا شوید و چالش‌ها یا پیچیدگی‌های خاص مصرف قهوه در دیابتی‌ها را بشناسید.
مطلب پیشنهادی و کامل: فواید قهوه
فهرست عناوین
تأثیرات مثبت قهوه بر قند خون
حتماً می‌دانید که مدیریت دیابت، این بیماری مزمن متابولیک، به کنترل قند خون وابسته است. در غیر این صورت، افزایش سطح گلوکز خون در طول زمان به آسیب جدی قلب، رگ‌های خونی، چشم، کلیه و عصب‌ها منجر می‌شود.
شایع‌ترین نوع این بیماری، دیابت نوع ۲ است که به دلیل مقاومت به انسولین یا تولید ناکافی انسولین و معمولاً در بزرگسالان روی می‌دهد. مقاومت به انسولین یعنی بدن برخی مبتلایان، انسولین کافی برای کنترل قند خون تولید می‌کند، اما سلول‌هایشان درست به انسولین پاسخ نمی‌دهد. بنابراین گلوکز به جای آنکه جذب سلول‌ها شود، در خون تجمع می‌یابد و منشأ آن آسیب‌هایی می‌شود که گفتیم.
حالا برویم سراغ تأثیر قهوه بر قند خون و با پژوهشگران در آزمایشگاه‌ها همراه شویم؛ ببینیم نوشیدن قهوه برای قند خون مفید است یا نه؟ اصلاً کمکی به پیشگیری از دیابت، کنترل سطح گلوکز یا حساسیت بدن فرد به انسولین می‌کند یا نه؟
قهوه و پیشگیری از دیابت
تا امروز مطالعات مختلف نشان داده است که مصرف‌کنندگان منظم قهوه با احتمال بسیار کمتری به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. مثلاً در سال ۲۰۰۹ پژوهشگران دانشکده پزشکی اوتریخت هلند نتیجه پژوهش خود روی ۴۰ هزار شرکت‌کننده را به این صورت اعلام کردند: مصرف روزانه ۳ فنجان چای یا قهوه، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۴۰ درصد کاهش می‌دهد.
سال ۲۰۱۳ مطالعه دیگری روی اعضای کادر درمان در انگلستان و ایالات متحده، کاهش ۱۱ درصدی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در طول ۴ سال با افزایش مصرف قهوه نشان داد.
یک سال بعد، پژوهشگران دانشگاه هاروارد با مطالعه مروری و تحلیل ۲۸ مطالعه که در کل شامل بیش از ۱ میلیون شرکت‌کننده بود، کار را یک‌سره کردند؛ نتیجه می‌گفت که نوشیدن قهوه کافئین‌دار و قهوه بدون کافئین خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد.
سال ۲۰۱۷ پژوهشگران برزیلی در مطالعه دیگری گزارش کردند که نوشیدن طولانی‌مدت و منظم قهوه خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد. آن‌ها این تأثیر قهوه بر قند خون را به نقش ترکیباتش یعنی کافئین، کلروژنیک اسیدها و آلکالوئیدهایی مانند تریگونلین و بتا کربولین (نورهارمان) در برقراری تعادل گلوکز، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و مقابله با التهاب نسبت دادند.
علاوه بر این، قهوه حاوی ترکیبات دیگری به نام پلی فنول‌هاست که خاصیت آنتی اکسیدانی‌شان در پیشگیری از بیماری‌های قلبی، مشکلات تخریب عصب مانند آلزایمر و پارکینسون، انواع سرطان و دیابت نوع ۲ نقش دارد.
شاید بگویید این نقش پیشگیرانه برای مبتلایان به دیابت بی‌اهمیت است، اما پلی‌فنول‌های قهوه با این ویژگی آنتی اکسیدانی به حفظ سلامتی قلب کمک می‌کنند؛ قلبی که در افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر سکته و انواع بیماری قرار دارد. بنابراین نوشیدن منظم قهوه می‌تواند خطر مشکلات قلبی را در دیابتی‌ها کاهش دهد.
قهوه همچنین حاوی مقادیر کمی از مواد معدنی منیزیم و کروم است که افزایش مصرفشان با کاهش نرخ ابتلا به دیابت نوع ۲ ارتباط دارد.
پس می‌توانید با خیال آسوده و اعتماد به علم، از این تأثیر قهوه بر قند خون بهره‌مند شوید و خطر دیابت نوع ۲ را از خودتان دور کنید.
چالش‌ها و تأثیرات منفی قهوه برای قند خون
همان‌طور که در مقدمه اشاره کردیم، مصرف قهوه برای قند خون در دیابتی‌ها با چالش‌ها و حتی خطراتی همراه است که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم.
تأثیر کافئین روی دیابت
بعضی پژوهشگران از کاهش حساسیت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ پس از یک دوره ۴ هفته‌ای مصرف منظم کافئین بالا خبر داده‌اند.
به نظر می‌رسد یکی از دلایل مهم این تأثیر منفی قهوه بر قند خون، افزایش سریع میزان قهوه مصرفی شرکت‌کنندگان مطالعه باشد. ضمناً تصور بر این است که ترکیبات پلی‌فنولی و سایر مواد مغذی قهوه، این اثر احتمالی کافئین را خنثی می‌کند.
با این حال، پژوهشگران مایوکلینیک می‌گویند اگر دیابت داشته باشید، ممکن است کافئین بر نحوه استفاده سلول‌های بدنتان از انسولین تأثیری متفاوت با افراد سالم بگذارد و منجر به افزایش یا کاهش قند خونتان شود. البته ویژگی‌های فردی و سرعت متابولیسم یا میزان حساسیت به کافئین هم در این زمینه نقش دارد.
در این مورد باید به یک مطالعه جالب اشاره کرد که در آن، پژوهشگران زمان صبحانه و ناهار به شرکت‌کنندگان مبتلا به دیابت نوع ۲ یک قرص ۲۵۰ میلی گرمی کافئین می‌دادند. این مقدار کافئین تقریباً به اندازه نوشیدن دو فنجان قهوه با هر وعده غذایی است. نتیجه؟ سطح قند خون افراد ۸ درصد بیشتر از روزهایی بود که کافئین مصرف نمی‌کردند و دستگاه تست گلوکز خون هم بعد از هر وعده غذایی عدد بیشتری را نشان می‌داد.
پس می‌بینید که کافئین قهوه می‌تواند نحوه پاسخ یا حساسیت بدن شما به انسولین را تغییر دهد، یعنی باعث شود که سلول‌هایتان به اندازه گذشته به این هورمون حیاتی واکنش نشان ندهند و قند چندانی از جریان خون جذب نکنند. به این ترتیب، قند خون شما بالا می‌رود و بدنتان انسولین بیشتری می‌سازد، اما در دیابت نوع ۲، بدنتان قادر به استفاده درست از این انسولین نیست و قند خون شما بعد از غذا خوردن به شدت افزایش می‌یابد.
با این توضیحات دیگر خوب می‌دانید که کافئین قهوه می‌تواند کاهش قند خون افراد دیابتی و رساندن آن به حد سالم را دشوارتر کند که در طول زمان با افزایش عوارض بیماری، مانند آسیب عصبی یا بیماری قلبی همراه خواهد بود.
ساز و کار تأثیر قهوه بر قند خون
اگر کنجکاوید بدانید کافئین قهوه چطور چنین اثری بر قند خون می‌گذارد، باید گفت پژوهشگران هنوز در تلاش‌اند تا به پاسخ قطعی برسند. اما تا آن زمان باید این سازوکارهای احتمالی را در نظر گرفت:
- کافئین با افزایش ترشح هورمون استرس اپی نفرین یا همان آدرنالین، فرایندهای پردازش قند را در سلول‌های شما متوقف می‌کند یا مانع تولید انسولین در پانکراس می‌شود.
- کافئین قهوه با مهار عملکرد یک ماده شیمیایی به نام آدنوزین، بر میزان تولید انسولین در بدن شما و نحوه واکنش سلول‌هایتان به آن اثر می‌گذارد.
- کافئین بیش از حد، خواب شما را مختل می‌کند و بیدار نگهتان می‌دارد. کاهش حساسیت به انسولین یکی از اثرات این کمبود خواب است.
بهترین روش‌های مصرف قهوه برای دیابتی‌ها
قدم اول: میزان مصرف
احتمالاً شنیده‌اید که مصرف ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم کافئین (معادل ۴ تا ۵ فنجان قهوه) در روز هیچ تأثیر منفی‌ای بر سلامتی افراد بزرگسال سالم (بدون بیماری خاص یا زمینه‌ای) و غیر باردار ندارد.
اما حساسیت بدن شما به کافئین را تا حد زیادی ژن‌ها و پس از آن سن و وزن شما تعیین می‌کند. یعنی علاوه بر وضعیت ابتلا به دیابت، ویژگی‌های فردی شما هم در این زمینه اهمیت دارد. پس لازم است به دیابتی‌ها توصیه کنیم برای میزان مصرف قهوه از پزشکشان مشورت بخواهند.
یک توصیه کلی در مورد میزان مصرف مناسب قهوه برای دیابتی‌ها، نوشیدن کمتر از ۲۰۰ میلی گرم کافئین در روز (حدود دو فنجان قهوه) است.
توجه داشته باشید که بر خلاف تأثیر قهوه بر فشار خون، عادت به مصرف منظم قهوه تغییر چندانی در نقش قهوه برای قند خون ایجاد نمی‌کند؛ یعنی اگر مرتب قهوه بنوشید، نیازی نیست نگران اثر منفی آن بر فشار خونتان باشید، اما ظاهراً حتی اگر بدن شما به کافئین عادت کرده باشد، باز هم افزایش ناگهانی قند خون را در اثر مصرف قهوه تجربه می‌کنید.
قدم دوم: انتخاب نوع قهوه مصرفی
بسیاری از پزشکان، قهوه ساده و به طور خاص، قهوه بدون کافئین را بهترین قهوه برای دیابتی‌ها می‌دانند؛ نوشیدنی‌ای خالص، با کالری نزدیک به صفر و بدون هیچ افزودنی یا شیرین‌کننده طبیعی یا مصنوعی (شکر یا خامه) که باعث نوسان صعودی قند خون نمی‌شود و حتی به کنترل بهتر آن کمک می‌کند.
شاید این روزها مقاومت در برابر وسوسه لاته و انواع شربت یا سیروپ قهوه دشوارتر از همیشه باشد، اما اگر دیابت دارید، در وضعیت پیش‌دیابتی به سر می‌برید یا اعضای درجه یک خانواده‌تان به این بیماری مبتلایند، باید احتیاط کنید.
اگر لاته دوست دارید، باید به تعداد کالری و میزان کربوهیدرات آن دقت کنید؛ چون هر ۱۰۰ گرم شیر پرچرب یا بدون چربی مورد استفاده در تهیه لاته، حدود ۵ گرم کربوهیدرات دارد. پس با نوشیدن یک لاته معمولی بدون شکر یا شیرین‌کننده، بین ۱۰ تا ۱۵ گرم کربوهیدرات مصرف می‌کنید که باعث افزایش قند خونتان می‌شود.
ضمناً مصرف قهوه با سیروپ‌های شیرین را به حداقل برسانید و این قهوه‌ها را هیچ‌وقت سریع ننوشید تا هم از طعمشان لذت ببرید و هم سطح گلوکز خونتان ناگهان بالا نرود.
قدم سوم: عادت‌ها و سبک زندگی
یک ترفند افزایش تأثیر قهوه برای قند خون دیابتی‌ها این است که ورزش را در برنامه روزانه‌شان بگنجانند و قبل از شروع تمرین، قهوه سیاه کم‌کافئین بنوشند. این کار عملکرد ورزشی فرد را تقویت می‌کند و با چربی‌سوزی و افزایش متابولیسم، کاهش سطح قند خون را سرعت می‌دهد.
البته پزشکان هشدار می‌دهند که ممکن است ورزشکاران دیابتی (به ویژه در دیابت نوع ۱) با مصرف مکمل کافئین در طول ورزش دچار افت قند خون شوند.
قدم چهارم: تداخل قهوه با داروهای دیابت
برای کنترل دیابت نوع ۲ داروهایی مانند متفورمین، پیوگلیتازون یا تیرزپاتید می‌خورید؟ حواستان به تداخل قهوه با داروهای ضد دیابت باشد؛ مصرف قهوه، میزان جذب این سه دارو را افزایش می‌دهد که ممکن است با تشدید اثرات و عوارض جانبی‌شان، کنترل قند خون شما را به هم بزند.
قدم پنجم: ارزیابی تأثیر قهوه بر قند خون شما
یک روش ساده برای اینکه بفهمید کافئین قهوه قند خون شما را افزایش می‌دهد یا نه، اندازه‌گیری قند خون بعد از نوشیدن فنجان قهوه صبحگاهی‌تان است. این سنجش را پس از یک بازه چندروزه حذف قهوه تکرار کنید تا با مقایسه نتایج به تأثیر کافئین قهوه بر قند خون خود پی ببرید.
کلام آخر
بر اساس شواهد علمی‌ای که در این مطلب آوردیم، مصرف منظم قهوه، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد، اما ممکن است کافئین قهوه با کاهش حساسیت به انسولین، کنترل قند خون بیماران دیابتی را دشوارتر کند.
بنابراین در صورت ابتلا به دیابت، بهترین گزینه برای شما قهوه بدون کافئین است که بدنتان را از اثرات منفی احتمالی کافئین بر قند خون در امان نگه می‌دارد.
توجه داشته باشید که تأثیر کافئین بر بدن شما با دیگران هم متفاوت است؛ پس اگر دیابت دارید یا کنترل قند خون برایتان سخت است، مصرف قهوه را بر اساس نظر پزشک پیش ببرید.
اگر این مطلب برایتان مفید بود، آن را با عزیزانتان به اشتراک بگذارید؛ شاید گره‌ای از سوال‌ها یا ابهاماتشان درمورد تأثیر قهوه بر قند خون باز کند.
در صورتی که برای مصرف روزانه و شخصی خودتان به دان یا پودر قهوه تازه نیاز دارید و می‌خواهید عطر و طعمی متفاوت را از قهوه تجربه کنید، پیشنهاد می‌کنیم صفحه خرید قهوه اسپرسو را بررسی کنید.
سؤالات متداول
آیا قهوه قند خون را پایین می‌آورد؟
اگر دیابت ندارید و باردار نیستید، خوردن ۴ تا ۵ فنجان قهوه تأثیر منفی خاصی بر قند خون شما نمی‌گذارد.
آیا قهوه قند دارد؟
قند جزء ترکیبات طبیعی قهوه سیاه نیست و اگر آن را بدون افزودنی مثل شکر، شیرین‌کننده‌ها، شیر، خامه یا شربت‌های طعم‌دهنده مصرف کنید، عملاً بدون قند است و کالری بسیار کمی (نزدیک به صفر) دارد.
آیا قهوه برای قند خون ضرر دارد؟
کافئین قهوه ممکن است حساسیت به انسولین را در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ کاهش دهد و باعث افزایش قند خونشان شود.
منبع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/311180
https://www.diabetes.co.uk/food/coffee-and-diabetes.html
https://www.webmd.com/diabetes/diabetes-and-caffeine