قهوه و سلامتی
قهوه در بارداری: خوردن قهوه در دوران بارداری چه ضررهایی دارد؟
دی
مصرف قهوه عادت روزمره بسیاری از افراد است اما درمورد زنان باردار موضوع کمی پیچیده می‌شود؛ در برخی مطالعات با شواهد متناقض روابطی بین مصرف بسیار بالای قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار دیگر در دوران بارداری و احتمال نقایص مادرزادی، سقط جنین، مرده‌زایی، زایمان زودرس، محدودیت رشد جنین و مرگ ناشی از ایست قلبی نشان داده شده است. البته باید بدانید که این تاثیرات تک‌عاملی و فقط ناشی از مصرف قهوه نیست.
پس آیا بهتر است قهوه در بارداری به عنوان ماده‌ای ممنوعه به حساب آید و به کلی کنار گذاشته شود یا تکیه بر یک حد ایمن خاص برای نوشیدن آن بی‌خطر است؟ در این مقاله مجله قهوه فواید و مضرات قهوه در بارداری را بر اساس تحقیقات علمی بررسی می‌کنیم و به پرسش‌های مهم مربوط به کافئین قهوه و تأثیر آن بر سلامت مادر و جنین پاسخ می‌دهیم.
فهرست عناوین
تأثیر کافئین قهوه بر مادر و جنین
با مصرف قهوه در بارداری ممکن است مادر حساسیت بیشتری نسبت به کافئین احساس کند، چون دفع آن در این دوره بیشتر طول می‌کشد. قهوه با سازوکار عملکرد کافئین این تاثیرات را بر بدن مادر می‌گذارد:
- افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب؛
- افزایش میزان ادرار تولیدشده توسط کلیه‌ها؛
- اضطراب و تحریک‌پذیری؛
- سوء هاضمه؛
- مشکلات خواب؛
- حالت تهوع یا سبکی سر.
حتماً می‌دانید که جفت واسطه انتقال غذا و اکسیژن از طریق بند ناف به جنین است. کافئین، همان ماده محرک آشنای قهوه در بارداری از طریق جفت در دیواره رحم سریع و مستقیم به خون جنین وارد می‌شود. از آنجا که جنین در حال رشد توانایی متابولیزه کردن کافئین را ندارد، ممکن است این ماده مدت زیادی در بدنش باقی بماند.
برخی مطالعات نشان داده است که دریافت بیش از حد کافئین با مصرف قهوه یا دیگر نوشیدنی‌ها احتمال سقط جنین (مرگ جنین در رحم قبل از هفته 20 بارداری)، زایمان زودرس (تولد قبل از اتمام هفته ۳۷ بارداری) یا وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش می‌دهد. البته این نتایج قطعی نیست و در مطالعات دیگر نقض شده است.
مقدار مصرف قهوه در بارداری در حد تعادل
در حال حاضر پژوهش‌های علمی زیادی برای رسیدن به نتایج و اعداد دقیق در درست انجام است، ولی بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند زنان باردار مصرف کافئین روزانه خود را به حداکثر ۲۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند که معادل یک و نیم فنجان قهوه ۸ اونسی (۲۲۶ گرمی) یا یک فنجان قهوه ۱۲ اونسی (۳۴۰ گرمی) است.
درمورد مصرف قهوه در دوران شیردهی، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) کافئین را برای مادران و نوزادان بی خطر می‌داند، چون فقط مقدار کمی کافئین وارد شیر مادر می‌شود اما اگر مادر بیش از 2 تا 3 فنجان قهوه در روز بنوشد، ممکن است ورود همین مقدار کافئین به شیر و بدن نوزاد، فرزندش را دچار مشکلات خواب کند.
علاوه بر این، توصیه می‌شود در هفته اول پس از زایمان یا در صورت تولد زودرس نوزاد، مادر مصرف کافئین قهوه را موقتاً محدود کند، چون هضم کافئین کودک در این شرایط کندتر از معمول است.
فواید قهوه در بارداری
اگر مادران مصرف قهوه در بارداری را با رعایت احتیاط و توصیه‌های بالا پیش ببرند، می‌توانند از بعضی مزایای کافئین دریافتی بهره‌مند شوند. کاهش خستگی، بهبود خلق‌وخو و کمک به رفع یبوست که عارضه‌ای شایع در این دوران است از مزایای مصرف متعادل قهوه در بارداری به شمار می‌رود.
توجه داشته باشید که فقط در صورت رعایت حد مجاز مصرف کافئین می‌توان از این فواید بهره‌مند شد.
کافئین قهوه و عوارض شایع بارداری
مصرف قهوه در بارداری می‌تواند برخی علائم یا عوارض طبیعی زنان در این دوران را تشدید کند. مهم‌ترین این علائم عبارتند از:
- تهوع و استفراغ: مصرف قهوه ممکن است حالت تهوع صبحگاهی را بدتر کند.
- افزایش ضربان قلب: کافئین باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود که برای زنان باردار مشکل‌ساز است.
- کم‌خوابی: قهوه در بارداری می‌تواند چرخه خواب مادر را مختل کند و به خستگی مزمن او منجر شود.
مهم‌ترین پژوهش‌های قهوه در بارداری
تا امروز مطالعات مختلفی درمورد تأثیر کافئین و قهوه در بارداری انجام شده که نتایج متناقضی داشته است. در این بخش سعی می‌کنیم مهم‌ترین پژوهش‌های مربوط به این موضوع و نتیجه آن‌ها را پوشش دهیم.
سال ۱۹۸۸ مقاله‌ای در مجله معتبر لنست منتشر شد که رابطه مقدار مصرف قهوه دمی را با احتمال باروری زنان بررسی می‌کرد. در نتیجه این مطالعه آمده بود: احتمال باردار شدن زنانی که روزانه بیش از یک فنجان قهوه می‌نوشند تقریباً نصف زنانی است که مصرف قهوه کمتری دارند. البته بررسی‌های بعدی نشان داد که به جز قهوه، عوامل مهم دیگری مانند سن مادر، سیگار کشیدن و تعداد زایمان قبلی هم بر این نتیجه مؤثر است.
بررسی رابطه وابسته به دوز بین مصرف کافئین قبل از بارداری و خطر سقط جنین در سال ۲۰۰۳ نشان داد که مصرف بسیار زیاد کافئین قبل از بارداری با احتمال خطرات مختلف برای جنین همراه است.
پژوهشگران موسسه بین‌المللی اپیدمیولوژی آمریکا سال ۲۰۰۴ در مطالعه خود ثابت کردند مصرف مقادیر قابل توجه قهوه در اوایل بارداری احتمال سقط جنین زودرس را بالا می‌برد.
ادموند هی که یک متخصص اطفال بریتانیایی است سال ۲۰۰۷ در پژوهش خود با بررسی مقالات قبلی نشان داد که کاهش متوسط مصرف کافئین در نیمه دوم بارداری تاثیری بر وزن نوزاد هنگام تولد یا طول دوره بارداری ندارد.
اما او به نکته جالبی اشاره می‌کند: زنانی که بیشترین میزان قهوه را در مقایسه با با سایر زنان باردار می‌نوشند تقریباً همیشه تفاوت‌های دیگری هم با آن‌ها دارند؛ مثلاً به احتمال بیشتری سیگار می‌کشند که تعیین علت اصلی رویدادهایی مانند نقایص مادرزادی، سقط جنین، تولد نوزاد مرده، زایمان زودرس و کاهش رشد جنین را دشوار می‌کند.
همان‌طور که دیدید، مطالعاتی که درمورد نوشیدن قهوه در بارداری یا دریافت کافئین از منابع مختلف در این دوره انجام شده است نتایج متناقضی دارد؛ دلیل این اختلافات، تفاوت بین اندازه فنجان‌ها و نحوه تهیه نوشیدنی‌های مختلف است. علاوه بر این، مقدار کافئین انواع چای و قهوه تولیدی برندهای مختلف نیز با هم تفاوت دارد و مادران باردار از منابع غذایی مهم دیگری مانند شکلات و نوشیدنی انرژی‌زا هم کافئین دریافت می‌کنند.
عامل بعدی که برآورد خطر مصرف قهوه در بارداری را برای جنین دشوارتر می‌کند، تفاوت سرعت متابولیسم و پاکسازی کافئین توسط کبد در افراد مختلف است که میزان مصرف سیگار و ژنتیک هم بر آن تأثیر مستقیم می‌گذارد.
مقدار کافئین انواع نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها
مدیریت دقیق مصرف کافئین فقط به مصرف آگاهانه قهوه در بارداری محدود نمی‌شود، چون در میان مواد مصرفی روزانه منابع دیگری هم برای کافئین وجود دارد. در این جدول با همه مواد خوراکی و نوشیدنی حاوی کافئین آشنا می‌شوید:
| نام ماده مصرفی | مقدار کافئین |
| قهوه دمی
|
۶۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم در هر فنجان
|
| قهوه بدون کافئین | ۴ تا ۸ میلی‌گرم در هر فنجان
|
| قهوه فوری | ۴۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در هر فنجان |
| چای سیاه دمی | ۲۰ تا ۵۰ میلی‌گرم در هر فنجان ۳۰۰ میلی‌لیتری
|
| چای سبز | 25 تا 45 میلی‌گرم در هر فنجان |
| کوکاکولا، نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا
|
۱۲ تا ۶۰ میلی‌گرم در هر قوطی ۳۰۰ میلی‌لیتری
|
| آیس تی (Iced tea) | ۱۵ تا ۲۵ میلی‌گرم در هر قوطی ۳۰۰ میلی‌لیتری
|
| شکلات | ۵ تا ۳۵ میلی‌گرم در هر ۵۰ گرم |
البته محصولات عرضه‌شده با طعم قهوه مانند انواع ماست و بستنی و برخی داروهای سردرد میگرنی، سرماخوردگی و مسکن هم حاوی مقدار کمی کافئین است. زنان باردار باید با دقت به برچسب مشخصات هر محصول و در نظر گرفتن همه این منابع مطمئن شوند که مجموع مصرف روزانه کافئینشان از ۲۰۰ میلی‌گرم بیشتر نشود.
جایگزین‌های سالم قهوه در بارداری
اگر قصد دارید وابستگی خود را به کافئین کاهش دهید یا به جای مصرف قهوه در بارداری به سراغ جایگزین‌های سالم بروید، این موارد را امتحان کنید:
- انواع چای یا دمنوش گیاهی بدون کافئین مانند چای بابونه یا چای نعناع؛
- قهوه بدون کافئین که مقدار کافئین آن صفر نیست ولی به‌مراتب کمتر است؛
- آب‌میوه‌های طبیعی و انواع اسموتی که بخشی از انرژی مورد نیاز فرد را در طول روز فراهم می‌کنند.
- شیر طلایییا گلدن میلک (Golden Milk) نوشیدنی ترکیبی شیر و زردچوبه با خاصیت آرام‌بخشی که باب طبع همه نیست ولی طرفداران خاص خود را دارد.
کلام آخر: تعادل، کلید سلامت
مصرف قهوه در بارداری ممنوع نیست، اما مادران باید حد اعتدال نوشیدن آن، یعنی یک و نیم فنجان قهوه ۸ اونسی (۲۲۶ گرمی) را رعایت کنند. علاوه بر این، کافئین در طول روز از منابع دیگری مانند نوشیدنی‌ها و شکلات هم وارد بدن می‌شود که باید با مراقبت و مدیریت دقیق از بروز عوارض احتمالی آن جلوگیری شود.
مقدار و شیوه مصرف قهوه در بارداری فقط یکی از نکات مهم تغذیه و سبک زندگی مادران است. با انتخاب‌های آگاهانه در مورد قهوه و کافئین و مشورت با پزشک می‌توان بهترین تصمیم را برای سلامتی مادر و جنین گرفت تا هردو تجربه‌ای سالم و راحت بدون کمترین خطر داشته باشند. به نظر شما، آیا نوشیدن قهوه در بارداری مفید است یا مضر؟
منابع:
https://www.marchofdimes.org/find-support/topics/pregnancy/caffeine-pregnancy
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1804190/
نویسنده: مریم براتی