بررسی دقیق و علمی تأثیر کافئین روی بدن

تأثیر قهوه بر بدن شما چطور می‌تواند روزتان را متحول کند؟ چرا یک فنجان قهوه هم انرژی و هشیاری و تمرکز شما را بالا می‌برد و هم به تقویت عملکرد ورزشی‌تان کمک می‌کند؟ راز تاثیرات قهوه بر بدن در کدام ماده سازنده آن نهفته است؟

پاسخ همه این سؤال‌ها یک مولکول حلقوی ۲۴ اتمی است: کافئین. کافئین با تحریک سیستم عصبی مرکزی، قلب، رگ‌ها و ماهیچه‌ها نقش اصلی را در القای تأثیر قهوه بر بدن ایفا می‌کند. البته شما کافئین را به جز قهوه از نوشیدنی‌های انرژی‌زا، چای سیاه و سبز، میوه بعضی درختان و کاکائو یا شکلات هم دریافت می‌کنید.

در این مطلب از مجله قهوه با کافئین، ساختار و سازوکار آن آشنا می‌شوید و انواع تاثیرات قهوه بر بدن، چه مثبت و چه منفی را می‌شناسید. پس از آن، از تأثیر قهوه بر قلب، مغز و سیستم عصبی و کبد تا پوست و مو حرف می‌زنیم. البته اثرات کافئین قهوه بر کیفیت خواب، متابولیسم، غدد و حتی سیستم تناسلی و عملکرد جنسی را هم ناگفته باقی نمی‌ذاریم.

کافئین چیست؟

کافئین با نام شیمیایی 1،3،7-تری متیل گزانتین، یک آلکالوئید گیاهی دوحلقه‌ای با ساختار C₈H₁₀N₄O₂ و وزن مولکولی ۱۹۴.۱۹ دالتون است. کافئین ماده فعال اصلی در قهوه به حساب می‌آید که به دلیل شباهت ساختاری با یک انتقال‌دهنده عصبی به نام آدنوزین، بر مغز و سیستم عصبی شما اثرات محرک فعال‌کننده دارد.

نیم‌نگاهی به تأثیر کافئین روی بدن

وقتی فنجان صبحگاهی‌تان را می‌نوشید، فقط ۵ تا ۳۰ دقیقه زمان لازم است تا تأثیر قهوه بر بدنتان آغاز شود. این بازه کوتاه از جذب قوی کافئین و بروز سریع اثرات کوتاه‌مدت آن یعنی افزایش تنفس و ضربان قلب، بالا رفتن هشیاری و تمرکز ذهنی و تقویت انرژی فیزیکی حاصل می‌شود. تأثیر قهوه بر بدن می‌تواند بسته به ویژگی‌های افراد مختلف تا ۱۲ ساعت هم ادامه داشته باشد.

مکانیسم جذب کافئین

جذب کامل کافئین به سرعت روی می‌دهد، یعنی ۹۹ درصد آن ظرف ۴۵ دقیقه پس از مصرف از دستگاه گوارش جذب می‌شود و از طریق اتصال به پروتئین‌های پلاسمای خون به سرتاسر بدن می‌رود. ویژگی‌های شیمیایی مولکول کافئین باعث می‌شود در اندام‌های مختلف به آسانی از مایعات بافتی و غشاهای زیستی، حتی سد خونی مغزی عبور کند و وارد سلول‌ها شود.

متابولیسم کافئین در بدن انسان

بیشتر متابولیسم کافئین در کبد توسط سیستم‌های آنزیمی این اندام انجام می‌شود. در این فرایند، کافئین به ترکیبات سازنده خود و مواد دیگری تجزیه می‌شود. اگر کبد شما سالم باشد با مصرف مکرر کافئین تغییری در جذب یا متابولیسم آن روی نمی‌دهد. البته مصرف سیگار، تنباکو و داروهای ضد بارداری می‌تواند بر این فرایندها تأثیر بگذارد.

دفع کافئین چگونه صورت می‌گیرد؟

کافئین اضافی در بدن شما ذخیره نمی‌شود، بلکه پس از پردازش در کبد، ۷۰ تا ۸۰ درصد آن به صورت ماده‌ای به نام پاراگزانتین در می‌آید و از طریق ادرار خارج می‌شود. به همین دلیل است که مصرف قهوه می‌تواند شما را پس از مدتی کوتاه دچار افزایش ادرار کند.

البته کافئین به آسانی در کلیه بازجذب می‌شود و فقط درصد کمی از آن بدون تغییر از طریق ادرار دفع می‌شود.

 

ساز و کار تأثیر کافئین

ساز و کار عمل یا تأثیر کافئین شامل رقابت با گیرنده‌های آدنوزین و بنزودیازپین، مهار آنزیم فسفدی استراز و آزادسازی کلسیم از ذخایر درون سلولی است. نمی‌خواهیم وبلاگ ریو را به کلاس پیچیده بیوشیمی تبدیل کنیم، پس ساده‌تر توضیح می‌دهیم:

کافئین با یک انتقال‌دهنده عصبی مغزی به نام آدنوزین شباهت ساختاری دارد. بنابراین به جایگاه یا گیرنده‌های آن در مغز متصل می‌شود و اثرات محرک فعال‌کننده خود را اعمال می‌کند. به این ترتیب است که کافئین، ترشح نوراپی نفرین (هورمون و انتقال‌دهنده عصبی)، دوپامین (هورمون لذت) و سروتونین (هورمون شادی) را افزایش می‌دهد و به شما احساس شادابی، انرژی، تمرکز بالا و هشیاری می‌دهد.

مقدار مصرف سالم کافئین

متخصصان مایو کلینیک که از برجسته‌ترین مراکز پژوهش پزشکی و درمانی دنیاست، مصرف ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز را برای افراد بزرگسال سالم بی‌خطر می‌دانند. این مقدار تقریباً برابر با نوشیدن روزانه ۴ فنجان قهوه است. البته حتماً می‌دانید که درصد کافئین موجود در قهوه به نوع دانه‌ها، میزان رست و روش دم‌آوری آن‌ها بستگی دارد.

حواستان باشد که اندازه یک فنجان قهوه استاندارد، هشت اونس (۲۲۶ گرم) است و ماگ یا لیوان‌های معمولی بیش از دو برابر این مقدار ظرفیت دارد. ضمناً تحمل بدن شما نسبت به کافئین را مقدار مصرف روزانه قهوه، سن، شاخص توده بدنی (BMI) و وضعیت سلامت عمومی‌تان تعیین می‌کند.

در حاشیه بگوییم که هر فنجان قهوه حاوی ۹۵ تا ۲۰۰ میلی گرم کافئین است. چای سیاه در هر فنجان، ۲۵ تا ۱۱۰ میلی گرم کافئین دارد و کافئین چای سبز به ۳۰ تا ۵۰ میلی گرم در هر فنجان می‌رسد. ضمناً پزشکان توصیه می‌کنند برای دریافت کافئین به‌هیچ‌وجه سراغ محصولات کافئین‌دار با غلظت یا خلوص بالا نروید.

تاثیرات مثبت قهوه بر بدن

تاثیرات مثبت قهوه بر بدن فهرست بلندبالایی دارد که بیشتر آن‌ها مدیون نقش‌آفرینی کافئین است. در ادامه تأثیر قهوه بر بدن را با محوریت کافئین به تفکیک بخش‌ها و اندام‌های مختلف بدن بررسی می‌کنیم.

تأثیر قهوه بر سیستم عصبی

کافئین پرمصرف‌ترین محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) در جهان به حساب می‌آید. کافئین قهوه با تحریک این سیستم، سطح شادابی، انرژی و هشیاری شما را بالا می‌برد، تمرکز را برایتان آسان‌تر می‌کند و به بهبود عملکرد شناختی مغز منجر می‌شود.

این تأثیر قهوه بر سیستم عصبی ناشی از افزایش ترشح دوپامین یا همان هورمون لذت در مغز است که شادابی و انگیزه بیشتری به شما می‌بخشد. بنابراین احساس می‌کنید پرانرژی‌تر شده‌اید و ذهن فعال‌تر و خلاق‌تری برای انجام کارها دارید.

افزایش توجه و هشیاری و کاهش احساس خستگی و خواب‌آلودگی یکی دیگر از مهم‌ترین اثرات کافئین قهوه در بدن شماست که از تأثیر قهوه بر غده پینه آل حاصل می‌شود. این غده کوچک واقع در مرکز مغز با تولید هورمونی ملاتونین، چرخه خواب و بیداری شما را تنظیم می‌کند. اصلی‌ترین تأثیر قهوه بر غده پینه آل، کاهش تولید ملاتونین است. کافئین با تحریک سیستم عصبی مرکزی، تولید ملاتونین را مهار می‌کند که با تغییر در تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن همراه است. به همین دلیل است که مصرف قهوه به ویژه در ساعات نزدیک به خواب منجر به بی‌خوابی یا خواب سبک می‌شود.

کافئین با افزایش ترشح کورتیزول یعنی هورمون استرس از غده هیپوفیز مغز، سطح هشیاری و آمادگی مغز شما را بالا می‌برد. البته کورتیزول بالا هم بر تولید ملاتونین تأثیرگذار است و کیفیت خواب را کاهش می‌دهد. تأثیر قهوه در تقویت وضعیت بیداری و کاهش خواب باعث شده کافئین به عنوان عنصری رایج در ساخت داروهای خواب‌آلودگی، سردرد و میگرن کاربرد پیدا کند. مطلب پیشنهادی در این مورد: تداخل قهوه با داروها

برخی متخصصان می‌گویند نوشیدن قهوه کافئین‌دار باعث تقویت حافظه و بهبود زمان و دقت واکنش شما هم می‌شود.

تأثیر قهوه بر سیستم گوارشی و دفع

یکی از جنبه‌های مهم تأثیر قهوه بر بدن، افزایش متابولیسم و کمک به کاهش وزن در نتیجه عملکرد کافئین است. در واقع کافئین می‌تواند با سرکوب موقتی اشتها، سرعت روند کاهش وزن را بالا ببرد. از سوی دیگر، مصرف کافئین می‌تواند میزان ذخیره چربی را تغییر دهد و به سلامت روده کمک کند. این فرایند هم در درازمدت به کاهش وزن و توده چربی بدن منجر می‌شود.

افزایش متابولیسم با مصرف کافئین به هضم بهتر و آسان‌تر غذا می‌انجامد. به همین دلیل است که در تولید بعضی قرص‌ها و مکمل‌های لاغری از کافئین استفاده می‌شود. البته کافئین میزان ترشح اسید معده را افزایش می‌دهد که ممکن است باعث سوزش یا ناراحتی معده شود. به همین دلیل است که افراد مبتلا به رفلاکس اسید یا زخم معده باید در مصرف کافئین احتیاط کنند.

تأثیر قهوه بر کبد

مصرف متعادل قهوه در محافظت از سلامت کبد که از اجزای دستگاه گوارش به حساب می‌آید، تأثیر مثبت دارد. کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی و التهاب کبد، محافظت در برابر عفونت‌های ویروسی کبد از جمله هپاتیت سی و بیماری‌های جدی مانند سیروز را باید مهم‌ترین تأثیرات قهوه بر کبد دانست.

مکانیسم تأثیر قهوه بر کبد شامل این فرایندهاست:

• افزایش متابولیسم کبد و کاهش تجمع چربی در آن به کمک کافئین قهوه؛
• محافظت از  سلول‌های کبدی در برابر آسیب‌های التهابی از طریق آنتی‌اکسیدان‌ها؛
• کاهش التهاب و بهبود عملکرد کبد به دلیل وجود کلروژنیک اسید.

تأثیر قهوه بر سیستم گردش خون و تنفس

در بخش‌های قبلی خواندید که کافئین از معده جذب می‌شود و در عرض یک تا دو ساعت به بالاترین میزان خود در جریان خون می‌رسد. تأثیر قهوه بر فشار خون برای مدت کوتاهی پس از اوج کافئین، افزایشی خواهد بود. متخصصان این اثر را به افزایش آدرنالین یا انسداد موقت هورمون‌های گشادکننده رگ‌های شما نسبت می‌دهند.

البته قهوه در بیشتر افراد هیچ تأثیر درازمدتی بر فشار خون نمی‌گذارد، اما اگر تپش قلب نامنظم، فشار خون بالا یا دیگر مشکلات قلبی دارید باید حتماً درمورد خطرات مصرف کافئین با پزشکتان مشورت کنید. از یاد نبرید که مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند به ضربان قلب سریع یا نامنظم و مشکلات تنفسی بینجامد. موارد نادری از مرگ ناشی از تشنج یا ضربان قلب نامنظم هم در اثر مصرف بالای کافئین گزارش شده است.

مطلب زیر را به شما پیشنهاد می‌دهیم: تاثیر قهوه روی فشار خون

تأثیر قهوه بر سیستم اسکلتی و ماهیچه‌ها

بهبود عملکرد ورزشی یکی از جذاب‌ترین تأثیرات قهوه بر بدن است. کافئین قهوه با افزایش ترشح هورمون اپی‌نفرین و کاهش احساس خستگی، توان و عملکرد بدن شما را در طول ورزش‌های قدرتی و استقامتی بالا می‌برد. به همین دلیل است که بسیاری از ورزشکاران و دوندگان ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از تمرین، قهوه می‌نوشند.

کافئین با بهبود عملکرد فیزیکی بر سرعت فعالیت بدنی هم تاثیرگذار است. افزایش قدرت و استقامت عضلات، کاهش خستگی و افزایش انگیزه و بهبود عملکرد هوازی را هم به تأثیر کافئین بر بدن نسبت می‌دهند.

سازمان جهانی مبارزه با دوپینگ، کافئین را در فهرست مواد ممنوعه ورزشی قرار نداده است، اما کشورهای مختلف ممنوعیت‌هایی برای مصرف کافئین در مسابقات ورزشی تعیین کرده‌اند؛ مثلاً اگر غلظت کافئین در نمونه ادرار ورزشکاران بیشتر از ۱۵ میکروگرم در میلی لیتر (معادل مصرف روزانه بیش از ۸۰۰ میلی‌گرم کافئین) باشد، اجازه شرکت در مسابقات مورد تأیید انجمن ملی ورزشی دانشگاهی (NCAA) را در ایالات متحده و کانادا نخواهند داشت.

تأثیر قهوه بر سیستم ایمنی بدن

قهوه منبع آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی دیگری است که از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. به این ترتیب احتمال بروز التهاب‌های داخلی کاهش می‌یابد، سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود و کمتر به بیماری‌های مختلف دچار می‌شوید.

تأثیر قهوه بر پوست و مو

برای بهره‌مندی از تأثیر قهوه بر پوست و مو هم می‌توانید آن را به صورت دم‌شده بنوشید، هم با آن ترکیبات خانگی مانند اسکراب و ماسک مو بسازید و هم از ترکیبات آماده مانند صابون یا لوسیون بدن قهوه استفاده کنید.

کافئین موجود در قهوه با خواص ضدالتهابی خود به کاهش قرمزی و التهاب پوست کمک می‌کند و از طریق تحریک گردش خون، ظاهر سلولیت پوستی را کاهش می‌دهد. ضمناً آنتی‌اکسیدان‌های قهوه به محافظت از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد و اشعه فرابنفش کمک می‌کنند. کافئین قهوه با کاهش احتباس آب زیر چشم، وضعیت پف‌کرده  این ناحیه را هم بهبود می‌بخشد.

اگر تأثیر قهوه بر پوست را به‌عنوان لایه‌بردار طبیعی می‌خواهید، ذرات پودر قهوه آسیاب‌شده را با روغن زیتون یا عسل مخلوط کنید و به صورت اسکراب روی پوست بمالید. این ترکیب سلول‌های مرده پوست را از بین می‌برد و باعث روشن‌تر شدن پوست و افزایش گردش خون آن می‌شود.

تأثیر قهوه بر موها

کافئین قهوه به افزایش گردش خون در فولیکول‌های مو کمک می‌کند و به تقویت رشد مو را می‌انجامد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه با کاهش التهاب فولیکول‌ها، سرعت و شدت روند ریزش مو را پایین می‌آورد و به کاهش شوره سر کمک می‌کند.

استفاده از قهوه برای پوست و مو

•         ماسک مو: قهوه دم‌کرده را روی موها ماساژ دهید و پس از مدتی آبکشی کنید تا موهای براق‌تر و سالم‌تری داشته باشید.
•         صابون قهوه: صابون‌های حاوی قهوه برای پوست و مو مفیدند.
•         لوسیون بدن: لوسیون‌های حاوی عصاره قهوه به سفت شدن پوست و کاهش ظاهر سلولیت کمک می‌کنند.

تأثیر قهوه بر سیستم تناسلی

تأثیر قهوه بر سیستم تناسلی، باروری و عملکرد جنسی زنان و مردان از آن سؤالات متداول و پرتکرار به حساب می‌آید. مطلب پیشنهادی ما به شما: تاثیر قهوه ترک روی زنان

برخی مطالعات نشان داده است که مصرف متوسط قهوه می‌تواند عملکرد جنسی مردان را بهبود بخشد، چون کافئین با افزایش جریان خون و تحریک سیستم عصبی به بهبود نعوظ کمک می‌کند. با این حال، شواهدی هم در زمینه کاهش کیفیت اسپرم و توان باروری مردان در اثرمصرف زیاد قهوه و  کافئین گزارش شده که نیازمند تحقیقات بیشتر است.

در مورد تأثیر قهوه بر زودانزالی نمی‌توان قطعی سخن گفت، چون اثر آن بسته به وضعیت فیزیولوژیک افراد، متفاوت است؛ یعنی ممکن است در برخی افراد با افزایش تحریک‌پذیری به زودانزالی بینجامد و در برخی دیگر هیچ تأثیری نداشته باشد.

یک تأثیر مهم کافئین بر عملکرد جنسی مردان، افزایش احتمالی ترشح تستوسترون و تقویت میل جنسی است. باید اشاره کرد که تأثیر قهوه بر کراتین خون هم به صورت غیرمستقیم و از طریق همین اثر بر سطح تستوسترون اعمال می‌شود.

تأثیر قهوه بر تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری در زنان تا امروز موضوع مطالعات زیادی نبوده است. با این حال، مصرف بیش از حد کافئین به دلیل تأثیر بر هورمون‌ها و تداخل با استروژن می‌تواند بر چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری تأثیرگذار باشد.

علاوه بر این، برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف زیاد قهوه با کاهش احتمال بارداری به دلیل تأثیر کافئین بر هورمون‌ها و کیفیت تخمک‌ها همراه است. به همین دلیل به زنانی که قصد بارداری دارند توصیه می‌شود مصرف قهوه را به روزی ۳۰۰ میلی‌گرم محدود کنند.

تأثیر قهوه بر سلامت روان

«قهوه بنوشید تا افکار خودکشی را مهار کنید». این نتیجه‌ای بود که متخصصان دانشکده بهداشت عمومی هاروارد از پژوهش خودر در سال ۲۰۱۳ گرفتند. آن‌ها پی بردند که خطر خودکشی در گروهی که روزانه دو تا سه فنجان قهوه کافئین‌دار می‌نوشیدند تا ۴۵ درصد پایین‌تر از کسانی است که کافئین مصرف نمی‌کنند.

دلیل این تأثیر قهوه را به اثر محرک کافئین نسبت می‌دهند که به بهبود خلق‌وخو، افزایش حس سرزندگی و احساسات مثبت افراد کمک می‌کند. برخی روان‌شناسان معتقدند این تأثیر مثبت قهوه بر خلق و خو همان پیوندی است که زندگی بیشتر مردم را به قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار دیگر گره می‌زند.

تأثیر قهوه اسپرسو بر بدن

قهوه اسپرسو به دلیل غلظت بالای کافئین، تأثیرات مهمی بر بدن شما دارد که بسته به سبک زندگی، رژیم غذایی، میزان استرس، وضعیت سلامت عمومی و حساسیت‌تان به کافئین، متغیر است. تاثیرات قهوه اسپرسو بر بدن را در فهرست زیر می‌شناسید:

افزایش کوتاه‌مدت فشار خون؛

• کاهش خطر بیماری‌های قلبی با مصرف متوسط اسپرسو؛
• تپش قلب در افراد حساس به کافئین؛
• کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد چرب؛
• افزایش متابولیسم و کالری‌سوزی و کاهش اشتها به معنی تأثیر قهوه اسپرسو بر لاغری است.
• تأثیر قهوه اسپرسو بر قند خون با بروز نوسانات گلوکز همراه است. بنابراین افراد دیابتی باید درمورد مصرف قهوه اسپرسو با پزشک خود مشورت کنند. اما برخی مطالعات نشان داده که مصرف متوسط قهوه اسپرسو خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد.
• کافئین بالای اسپرسو در صورت مصرف در ساعات پایانی روز به اختلال در خواب شما می‌انجامد.

مطلب پیشنهادی در این حوزه: خواص قهوه اسپرسو

تأثیر قهوه بر ابتلا به بیماری‌ها

مطالعات پژوهشگران دانشگاه هاروارد نشان داده است افرادی که مرتب قهوه می‌نوشند کمتر در معرض مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی، دیابت نوع ۲، نارسایی کلیوی و پارکینسون قرار دارند.

برخی تحقیقات نشان داده که کافئین حافظه بلندمدت را بهبود می‌بخشد و نوشیدن منظم قهوه کافئین‌دار با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های تخریب عصبی مانند پارکینسون، آلزایمر و زوال عقل همراه است. حتی آمار بسیار پایین ابتلای فنلاندی‌ها به آلزایمر به صدرنشینی آن‌ها در مصرف سالانه قهوه (کافئین) در جهان نسبت داده می‌شود.

علاوه بر این، مصرف قهوه و نوشیدنی‌های حاوی کافئین با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است، اما مشخص نیست که مصرف کافئین به درمان دیابت هم کمک می‌کند یا نه.

درمورد تأثیر قهوه بر سرطان‌های مختلف پژوهش‌های متنوعی در دست انجام است که شواهد برخی نشان می‌دهد نوشیدن چهار فنجان قهوه در روز احتمال ابتلا به سرطان‌های دهان، گلو و روده بزرگ را کاهش می‌دهد.

به طور کلی، خطر ابتلای شما به بیماری‌های جدی دستگاه گوارش مانند سنگ کیسه صفرا و سرطان کولورکتال یا روده بزرگ با مصرف کافئین قهوه کاهش می‌یابد. تا جایی که اگر منظم و متعادل قهوه بنوشید، احتمال درگیری‌تان با سرطان روده بزرگ ۲۵ درصد کمتر از دیگران خواهد بود.

تأثیر قهوه بر بیماری‌های کبدی از مشهورترین اثرات این نوشیدنی محبوب است. تحقیقات نشان داده که قهوه کافئین‌دار یا بدون کافئین برای کبد مزایای محافظتی دارد، سطح آنزیم‌های کبدی را در محدوده سالم‌تری حفظ می‌کند و احتمال بروز بیماری‌هایی مانند کبد چرب غیر الکلی را کاهش می‌دهد. حتی بسیاری از پزشکان نوشیدن روزانه ۳ فنجان قهوه را از راه‌های معکوس کردن روند کبد چرب می‌دانند.

خبر خوش دیگر برای عاشقان قهوه این است که مطالعه روی بیش از ۲۱۵ هزار شرکت‌کننده تأثیر مثبت قهوه بر کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه را ثابت کرده است.

کاربرد کافئین در صنعت داروسازی

دست‌اندرکاران صنعت داروسازی با توجه به تاثیرات کافئین بر بدن از آن در تولید دارو برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده کرده‌اند. کافئین به عنوان دارو معمولاً در دوزهای ۵۰ تا ۲۶۰ میلی گرمی خوراکی روزانه برای بزرگسالان تجویز می‌شود. مهم‌ترین کاربردهای کافئین در صنعت داروسازی شامل این موارد است:

•         میگرن: کافئین در ترکیب مسکن‌هایی مانند آسپرین و استامینوفن برای درمان سردردهای میگرنی به کار می‌رود.
•          ایست تنفسی نوزادان نارس: تجویز کافئین سیترات خوراکی یا تزریقی می‌تواند ایست تنفسی را که گاهی پس از ضربان قلب و سطح اکسیژن پایین در نوزادان نارس پیش می‌آید، درمان کند.
•          سردردهای پس از جراحی: داروی کافئین خوراکی یا تزریقی برای پیشگیری از سردردهای بعد از جراحی مؤثر است، مخصوصاً اگر جراحی با بی‌حسی و بیهوشی اپیدورال یا نخاعی همراه باشد.
•          سردردهای تنشی: مصرف خوراکی کافئین همراه مسکن‌ها به درمان سردردهای تنشی کمک می‌کند.

تاثیرات منفی قهوه بر بدن

با اینکه قهوه فواید زیادی برای بدن شما دارد، اگر بدون توجه به شرایط و تحملتان به کافئین بیش‌از حد قهوه بنوشید ممکن است به عوارض ناخوشایند آن دچار شوید. پس بهتر است با شناخت تاثیرات منفی قهوه بر بدن، همیشه مصرفتان را در حد تعادل نگه دارید:

•         افزایش ترشح کاتکول‌آمین‌ها (دوپامین، نوراپی‌نفرین و اپی‌نفرین) از مغز و غدد فوق کلیوی که به احساس استرس و برانگیختگی منجر می‌شود؛
•         تداخل با خواب عمیق که به اضطراب و بی‌خوابی شدید می‌انجامد.
•         سردرد؛
•         افزایش فشار خون ناشی از اثر انقباضی کافئین بر رگ‌های خونی؛
•         افزایش تعداد ضربان قلب؛

مشکلات گوارشی:

•         تحریک معده و روده؛
•         افزایش ترشح اسید معده؛
•         سوزش معده، اسهال و سوء هاضمه؛
•         سوء جذب مواد مغذی، مخصوصاً تداخل با جذب آهن و کلسیم که در بدترین حالت به پوکی استخوان و درد عضلات می‌انجامد.

مضرات قهوه برای زنان باردار

زنانی که دوره بارداری یا شیردهی را می‌گذرانند باید مصرف کافئین را به ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند. در طول بارداری، کافئین با عبور از جریان خون به جفت وارد می‌شود و تأثیرات محرک آن به افزایش ضربان قلب و متابولیسم جنین می‌انجامد. افزایش خطر سقط جنین، کندی رشد و کم وزنی نوزاد از دیگر اثرات مصرف بیش از حد کافئین در زنان باردار است.

نفوذ کافئین به شیر مادر نیز با تأثیرات مشابهی بر قلب و متابولیسم نوزاد همراه است. مصرف زیاد کافئین در دوران شیردهی می‌تواند باعث مشکلات خواب، تحریک‌پذیری و افزایش غیرعادی فعالیت روده نوزاد شود.

برخی شواهد نشان می‌دهد مقادیر زیاد کافئین در زنان می‌تواند تولید استروژن و متابولیسم مورد نیاز برای بارداری را مختل کند.

چه گروه‌های دیگری باید در مصرف کافئین احتیاط کنند؟

•         کودکان و نوجوانان برای پرهیز از اختلال رشد و خواب؛
•         افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، صرع، اختلالات اضطرابی یا دوقطبی؛
•         مبتلایان به اختلالات خونریزی؛
•         افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و آب سیاه (گلوکوم چشمی)؛
•         افراد مبتلا به فشار خون بالا؛
•         مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر یا اختلال کنترل مثانه؛
•         افراد مستعد پوکی استخوان یا مبتلایان به آن؛
•         مبتلایان بیماری پارکینسون به دلیل تداخل کافئین با کراتین.

کدام داروها با کافئین تداخل دارد؟

کافئین با این داروها تداخل دارد و بهتر است در صورت مصرف آن‌ها باید میزان کافئین روزانه‌تان را با توصیه پزشک هماهنگ کنید:

•         افدرین (تداخل شدید)؛
•         آدنوزین یا آدنوکارت (تداخل متوسط)؛
•         آنتی بیوتیک های کوئینولون؛
•         سایمتیدین؛
•         کلوزاپین (کلوزاریل)؛
•         استروژن‌ها؛
•         لیتیوم و سایر داروهای افسردگی؛
•         داروهای ضد انعقاد خون؛
•         پنتوباربیتال؛
•         داروهای آسم؛
•         برخی داروهای صرع و تشنج؛
•         داروهای ادرارآور؛
•         داروهای ضد دیابت مانند متفورمین (تداخل ضعیف).

وابستگی به قهوه و کافئین

وابستگی به قهوه عادتی رایج است که با کمی تلاش می‌توانید آن را مدیریت کنید. بهترین راه رسیدن به این هدف، شناخت علائم وابستگی، عوارض مصرف بیش از حد کافئین و آشنایی با راه‌های کاهش مصرف آن است.

علائم وابستگی به کافئین قهوه

اگر این نشانه‌ها را در خودتان می‌بینید باید بدانید که به کافئین قهوه وابسته شده‌اید:

•         نیاز به مصرف بیشتر: برای بهره‌مندی از اثرات همیشگی کافئین باید مقدار بیشتری قهوه بنوشید.
•         علائم ترک: با قطع مصرف قهوه، علائمی مانند سردرد، خستگی، تحریک‌پذیری، مشکلات تمرکز و حتی افسردگی احساس می‌کنید.
•         تلاش برای کنترل مصرف: مرتب تلاش می‌کنید مصرف قهوه‌تان را کاهش دهید، اما موفق نمی‌شوید.
•         تأثیر منفی بر زندگی روزمره: وابستگی به قهوه بر کیفیت خواب، روابط اجتماعی، عملکرد کاری و وضعیت سلامت عمومی شما تأثیر منفی گذاشته است.

عوارض مصرف بیش از حد کافئین

درصورتی که تأثیر قهوه بر بدن شما با بروز عارضه‌های زیر همراه باشد، احتمالاً بیش‌ازحد کافئین مصرف کرده‌اید:

•         افزایش دمای بدن؛
•         تکرر ادرار؛
•         مشکلات گوارشی مانند اسهال، یبوست و نفخ؛
•         کم‌آبی بدن؛
•         سرگیجه و سردرد؛
•         تپش قلب و افزایش فشار خون؛
•         اضطراب، بی قراری و تحریک پذیری؛
•         لرزش دست‌ها؛
•         بی خوابی
•         خستگی شدید پس از احساس انرژی بالا.

اوردوز کافئین بسیار نادر است، اما غیر ممکن نیست. دوز خوراکی کشنده کافئین در انسان ۱۰ تا ۱۴ گرم برآورد شده است، یعنی اگر به ازای هر کیلوگرم وزن بدنتان، ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم کافئین مصرف کنید، مرگ ناشی از تشنج در کمین شما خواهد بود.

گیجی، توهم و استفراغ شدیدی از نشانه‌های مصرف بیش از حد کافئین است. البته موارد اوردوز با کافئین معمولاً در اثر مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا قرص‌های لاغری اتفاق می‌افتد، نه نوشیدن قهوه.

راه‌های کاهش مصرف کافئین

حواستان باشد که نباید مصرف بیش‌ازحد کافئین را به طور ناگهانی ترک کنید، چون توقف مصرف یک باره می‌تواند موجب سردرد شدید شود. علائم ترک کافئین به جز سردرد شامل خستگی، تحریک‌پذیری، اضطراب، خواب آلودگی، احساس افسردگی و لرزش دست است.

این توصیه‌ها را برای کاهش وابستگی به قهوه و کافئین جدی بگیرید:

•         به جای قطع ناگهانی مصرف کافئین، به تدریج مقدار قهوه مصرفی خود را کاهش دهید.
•         به جای قهوه، از نوشیدنی‌های بدون کافئین مانند چای گیاهی یا آب استفاده کنید.
•         عادت‌های مشوق مصرف قهوه زیاد را شناسایی کنید و آن‌ها را تغییر دهید.
•         از مزایای ورزش برای کاهش خستگی و بهبود خلق و خو استفاده کنید تا نیازتان به کافئین کاهش یابد.
•         با پایبندی به رژیم غذایی سالم و متعادل، سطح وابستگی خود به کافئین را پایین بیاورید.

 

نگاه آخر: هزار و یک تأثیر قهوه بر بدن شما

تأثیر قهوه بر بدن شما طیف بسیار وسیع و مهمی از عملکردهای فیزیکی و روانی را پوشش می‌دهد: از افزایش انرژی و تمرکز و هشیاری، کاهش خواب‌آلودگی، بالا بردن متابولیسم و تقویت عملکرد ورزشی تا محافظت از کبد و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمنی مانند دیابت نوع ۲ و نارسایی قلبی. البته فقط با مصرف متعادل این نوشیدنی پرخاصیت می‌توانید هم‌زمان با بهره‌مندی از این تأثیرات، به عوارض مصرف ناسالم و زیاد کافئین قهوه دچار نشوید و قهوه را به یکی از  اجزای سبک زندگی سالم‌تر تبدیل کنید.

 

اگر عاشق قهوه‌اید و می‌خواهید با هر فنجان، بهترین تاثیرات قهوه را به بدنتان هدیه دهید، خرید اینترنتی قهوه را  از فروشگاه قهوه ریو به شما توصیه می‌کنیم. محصولات باکیفیت قهوه ریو از بهترین مزارع دنیا دست‌چین شده و پس از فراوری و برشته‌کاری با تجهیزات به‌روز به دست شما می‌رسد.

راستی نظرات و تجربیاتتان را در مورد تأثیرات قهوه بر بدن در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید. به ما بگویید آیا تابه‌حال تجربه متفاوتی از اثر نوشیدن قهوه داشته‌اید که در این مطلب به آن اشاره نکرده باشیم؟